هنوز چند دقیقه نیست که از کلاس استاد گیویان خارج شدم. طبق معمول موضوعات بسیار جالبی مطرح شد. اما صحبتی در کلاس مطرح شد که احساس کردم جای بحثش توی وبلاگه.
استاد نکته جالبی گفت. چرا در یک برهه زمانی همه شخصیت های منفی در ادبیات عمومی اسامی خاصی میگیرند و همه شخصیتهای مثبت هم اسامی خاص دیگری؟ البته مثال ایشون یکم قدیمی بود. به نظرم به دهه های اول انقلاب برمیگشت زمانی که جکها بیشتر در مورد هوشنگ و کامبیز ساخته میشد و اکثر شخصیتهای منفی فیلمها (به ویژه فیلمهایی که در مورد رژیم سابق بود) اسامی ایران باستان داشتند. از طرف دیگه ملا نصر الدین دیگه داشت از اذهان عمومی رخت بر میبست.
مثال امروزیش دقیقا برعکسه: جواد بودن یعنی یابو بودن اما آتنا و ساناز و... اسم دختر باکلاسهاست.
ذهن هر فرد یک سری پیش فرضهای فرهنگی داره که به قول استاد اعم از پیش فرضهای ایدئولوژیکه. من اسم بعضی از این پیش فرضها رو میذارم بدیهیات فرهنگی. این بدیهیات فرهنگی در ناخودآگاه انسانها، به افکارشون رنگ میدن. همون چیزی که ما بهش میگیم احساس راجع به یک موضوع.
اینکه شما وقتی یک اسم را میشنوی چه احساسی بهت دست میده، ممکنه دو منشاء داشته باشه: اولیش همین رنگیه که بدیهیات فرهنگی در ناخودآگاه ذهنت بهش داده و دوم ممکنه بر اثر استعمال زیاد در جامعه اطراف برات یک احساسی راجع به اون اسم ملکه شده باشه.
حالا وقتی فرهنگ عمومی یک جامعه به یک سمت خاص میل میکنه، رنگهایی که در ناخودآگاه آدمها شکل میگیره شبیه به هم میشه و این میشه منشاء تغییر ادبیات.
لذا تغییر در این مدل ادبیات، زیاد ربطی به این نداره که کی در جامعه قدرت رو به دست داره، بلکه رابطه مستقیم با چیرگی عمومی یک نوع نگاه یا شاید بشه گفت یک فرهنگ خاص داره. مثالش هم اینه که در همون حکومتی که برای هوشنگ جک میسازن، چند سال بعد به احمقها میگن جواد!
شاید بهتره بگیم این تغییرات نشونه های خوبی برای رصد تغییرات فرهنگی در جامعه است. ولی دقت کنید که جامعه مورد نظر در اینجا گاهی خیلی محدود یا پراکنده است و به همین راحتی قابلیت تعمیم نداره.
توضیح بیشترش بماند. الان کلی کار انجام نداده دارم.
فعلا خدا نگهدار
